Bir çocuk düşünün… Eline bir çubuk almış, onu kılıç yapmış. Bir kutuyu uzay gemisine dönüştürmüş. Üzerinde pelerin gibi taşıdığı battaniyesiyle dünyayı kurtarıyor belki de.
İşte bu, hayal gücüdür. Oyunun en saf, en yaratıcı hali.
Ama bugünlerde bu sahnelere daha az rastlıyoruz. Çünkü çocuklar ellerinde ekranlarla, hazır içeriklerin içine dalıyorlar. Onlara artık bir şey hayal etmek yerine, ne izleyecekleri seçtiriliyor.
Peki ekranlar, çocukların hayal gücünü gerçekten sınırlıyor mu?
Ekranlar "Hazır Hayaller" Sunar
Çocukların zihinsel gelişimi için en önemli araçlardan biri hayal kurmaktır. Hayal kurmak, sadece oyun kurmak değildir; aynı zamanda problem çözmek, empati kurmak, yaratmak ve duyguları tanımaktır.
Ancak ekranlar, çocuklara kendi hikâyelerini oluşturma fırsatı tanımadan, her şeyi önlerine hazır bir şekilde sunar:
-
Karakterler çizilmiş,
-
Diyaloglar yazılmış,
-
Oyunlar planlanmış.
Çocuk sadece izler ya da tıklar. Bu pasif süreçte, zihinsel üretim minimuma iner.
Hayal Gücü Kullanılmadığında Körelir
Tıpkı kaslar gibi, hayal gücü de kullanılmadıkça zayıflar.
Eğer bir çocuk saatlerce ekran başında vakit geçiriyorsa:
-
Oyuncaklarıyla oynamak yerine video izliyorsa,
-
Sıkıldığında hemen bir tablet veriliyorsa,
-
Hikâye uydurmak yerine çizgi filmle vakit geçiriyorsa...
Zamanla kendi hayal dünyasını oluşturmakta zorlanmaya başlar.
Yaratıcılığın Temeli: Boş Zaman ve Sıkılma
Çocuk gelişiminde sıkılmak olumsuz bir şey değildir. Hatta tam tersine, hayal gücünün kapısını aralayan en güçlü dürtülerden biridir.
Sıkılan çocuk:
-
Karton kutudan ev yapar,
-
Bir oyuncağa yeni bir karakter atar,
-
Hiç olmayan bir dünyayı hayal eder.
Ama ekranlar, bu boşlukları hızla doldurduğu için çocukların “yaratıcı üretim” alanı daralır.
Ne Yapabiliriz?
Ekranı tamamen hayatımızdan çıkarmak gerçekçi olmayabilir, ama denge kurulabilir. İşte birkaç öneri:
-
📚 Serbest oyun zamanları oluşturun. Kuralsız, oyuncaksız, yönlendirilmemiş oyun saatleri hayal gücünü tetikler.
-
📦 Yaratıcı malzemeler sunun. Karton kutular, eski kumaşlar, boya kalemleri, yapıştırıcı… Sade ama sonsuz olasılık barındırır.
-
📖 Birlikte hikâye oluşturun. "Sonra ne olmuş olabilir?" diyerek çocukla birlikte hikâye kurmak, zihinsel keşfi destekler.
-
🧸 Ekran yerine oyuncu olun. Bazen çocuğunuzla birlikte rol üstlenmek, onların yaratıcılığını iki katına çıkarır.